Kierowcy zawodowi muszą przechodzić szereg badań w trakcie pracy, które mają zweryfikować psychologiczne i fizyczne możliwości wykonywanie obowiązków. Jednym z kluczowych badań są psychotesty dla kierowców, które należy przejść jeszcze przed rozpoczęciem kariery w firmie transportowej oraz w trakcie pracy. Jak często należy wykonywać badania psychologiczne kierowców, jaki jest ich koszt i jak wyglądają takie testy?

Podstawą prawną, która determinuje psychotesty dla kierowców jest art. 39k ustawy o transporcie drogowym. Dokument przyjęty w 2001 roku i znowelizowany ostatnio w 2022 roku wskazuje na to, kto i jak często musi przejść badania psychotechniczne kierowców oraz odwołuje się do art. 13 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. Ten przepis określa z kolei, jaki powinien być zakres prowadzonych badań.

Dlaczego badania psychologiczne kierowców są tak istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego?

Psychotesty dla kierowców wykonywane są ze względu na weryfikację szybkości jego reakcji, kontrolę jego stanu psychicznego i odporności na trudne warunki pracy. Dzięki przeprowadzaniu tego typu testów zwiększa się bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Kierowcy, którzy są niestabilni emocjonalnie, mają problem z szybką oceną zagrożenia i mogą jeździć agresywnie, powodując niebezpieczne sytuacje na drodze, są eliminowani z zawodu.

Badania psychologiczne dla kierowców mają też ogromne znaczenie ze względu na wiek. Z każdym rokiem obniża się refleks, zmniejsza świadomość postrzegania ryzyka i zwiększa m.in. ryzyko zawału czy innych chorób, które mogą utrudniać prowadzenie pojazdu. Dzięki psychotestom można zweryfikować możliwości kierowcy i wydać mu kolejne pozwolenie na wykonywanie zawodu.

Co weryfikują psychotesty dla kierowców?

• Szybkość reakcji kierowcy.
• Odporność kierowcy na stres.
• Umiejętność radzenia sobie z nieprzewidywalnymi sytuacjami.
• Ocena możliwości pracy w społeczeństwie.
• Umiejętność radzenia sobie z agresją.

Psychotesty dla kierowców – przykłady i odpowiedzi

Badania psychotechniczne kierowców dzielą się na trzy części. W pierwszej kontrolowany jest ogólny stan zdrowia, w drugiej badana jest zdolność intelektualna kierowcy, a w trzeciej m.in. szybkość reakcji i zdolność ruchowa. Jak odbywają się poszczególne etapy testów psychofizycznych?

1. Wywiad medyczny i badanie osobowości

Uprawniony lekarz rozmawia z kandydatem na kierowcę lub z kierowcą o jego ogólnym stanie zdrowia, sprawdza jakie leki przyjmuje badana osoba oraz czy cierpi na jakieś przewlekłe choroby. Specjalista pyta badanego również o jego podejście do szybkiej jazdy, agresję drogową, ryzyko na drodze czy reakcję w przypadku stłuczki.

2. Kontrola zdolności intelektualnej

To etap polegający na sprawdzeniu zdolności logicznego myślenia i analizowania faktów przez kierowcę. Badana osoba musi wypełniać proste zadania logiczne takie jak np. dopasowanie obrazów do wzoru lub uzupełniać logiczne ciągi liczb. Zadania nie są skomplikowane i może zrealizować je każdy przeciętny badany. W tej części badane jest również prawidłowe widzenie kierowcy i tzw. myślenie analityczne.

3. Badania psychomotoryczne

Polega na skontrolowaniu szybkości reakcji badanego kierowcy. Najczęściej przeprowadzane jest na specjalnym urządzeniu. W momencie zapalenia czerwonego światła, kierowca nie powinien dotykać żadnego przycisku. Jeżeli zapali się żółte światło, badany powinien naciskać przycisk ręką. Z kolei zielone światło to konieczność naciśnięcia na pedał nogą.

To oczywiście przykładowe psychotesty dla kierowców. Ośrodki medyczne lub szkoły jazdy (zatrudniające psychologów i lekarzy) mogą ustalać własny system weryfikacji zdolności psychofizycznych badanego kierowcy. Testy (zgodnie z art. 13 ustawy o kierujących pojazdami) powinien zakończyć się wydaniem orzeczenia lekarskiego o przeciwskazaniu do prowadzenia pojazdów ciężarowych i pozytywnej opinii psychologicznej.

Jak często należy robić psychotesty dla kierowców?

Ustawa o transporcie drogowym wskazuje, że psychotesty dla kierowców musi przejść każdy kandydat, który ma zamiar zatrudnić się jako osoba prowadząca pojazdy ciężarowe. Po badaniach wstępnych każdy kierowca musi pamiętać o konieczności przejścia psychotestów regularnych.

Według ustawy, badania psychologiczne co 5 lat musi przechodzić każdy kierowca zawodowy, który nie ukończył 60 roku życia. Po ukończeniu 60 lat, psychotesty należy przeprowadzać raz na 30 miesięcy. Jeżeli kierowca nie zda testów, może odwołać się do pracowni, która przeprowadziła badanie na piśmie. Ośrodek powinien poinformować o tym Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy. Psychotesty zostaną przeprowadzone raz jeszcze.

Ile kosztują badania psychologiczne dla kierowców?

Cena psychotestów dla kierowców zawodowych została ujednolicona przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 roku. Nie zmieniła się też od tego czasu. Kierowcy posiadający np. prawo jazdy kat. C lub CE albo rozpoczynający kurs w celu uzyskania tych uprawnień muszą zapłacić za badania 150 złotych. Tyle samo kosztują badania lekarskie.

Co ważne, ośrodki badań lub OSK nie mogą pobierać ani większej, ani mniejszej kwoty za przeprowadzone testy psychologiczne. Cena narzucona dotyczy wyłącznie kierowców, którzy podlegają pod Ustawę o kierujących pojazdami lub Ustawę o transporcie drogowym.

Nieważne badania psychotechniczne kierowców – co grozi pracownikowi, który jeździ bez ważnych badań?

Kierowca, który porusza się bez ważnych badań psychofizycznych, naraża się na mandat karny zgodnie z taryfikatorem wskazanym w ustawie o transporcie drogowym.  Za brak ważnych psychotestów dla kierowców zawodowych pracownik może zostać ukarany mandatem w wysokości 1000 złotych. Taką samą karę otrzyma, jeżeli nie ma ważnych badań lekarskich.

Co ważne, kierowca ma obowiązek wozić ze sobą dowód ważnych badań lekarskich i psychologicznych i okazywać je na żądanie kontrolujących go funkcjonariuszy.

Zebrane na tachografie dane cyfrowe po pewnym czasie zaczynają nadpisywać informacje, uniemożliwiając odczytanie archiwalnych parametrów jazdy, informacji o odpoczynku kierowcy czy czasie spędzonym za kółkiem. Z tego względu na podmiocie wykonującym przewóz drogowy spoczywa obowiązek odczytywania danych z tachografu. Na czym polega sczytywanie karty kierowcy? Wyjaśnijmy tę kwestię.

Tachograf cyfrowy (w przeciwieństwie do urządzeń na tzw. tarcze) zapisuje dane przejazdu na karcie kierowcy i we wbudowanej pamięci. Pamięć obydwu nośników jest ograniczona i z tego względu konieczne jest regularne sczytywanie karty kierowcy. Przewoźników zobowiązują do tego przepisy!

Czym jest sczytywanie karty kierowcy? Na czym polega sczytywanie danych z tachografu?

Sczytywanie karty kierowcy i sczytywanie tachografu polega na przeniesieniu danych z pamięci karty i urządzenia na dysk twardy komputera. Do wykonania kopii zapasowej danych służy specjalny czytnik tachografu.

Jak odczytać dane z karty kierowcy? Urządzenie jest bardzo proste w obsłudze i nie wymaga zaawansowanej wiedzy technicznej. Wystarczy umieścić kartę kierowcy w czytniku po lewej stronie tachografu (slot przeznaczony dla kierowców). Po prawej stronie urządzenia (w slocie dla drugiego kierowcy) nie powinno być karty.

Czytnik podłączamy do tachografu przy pomocy przewodu lub specjalnego złącza. Następnie – zgodnie z instrukcją producenta – naciskamy odpowiedni przycisk i czekamy, aż zakończy się proces zgrywania danych. Wszystko potrwa maksymalnie 10 minut. Później można zgrać dane na dysk twardy komputera i odpowiednio je zarchiwizować.

Jak często powinny być pobierane dane z karty kierowcy?

Kwestię tego jak często powinny być pobierane dane z karty kierowcy reguluje precyzyjnie rozporządzenie Ministra Transportu w sprawie częstotliwości pobierania danych z tachografów cyfrowych i kart kierowców oraz warunków ich przechowywania z dnia 23 sierpnia 2007 roku. W rozporządzeniu przeczytamy, że:

• sczytywanie danych z tachografu powinno odbywać się nie rzadziej niż raz na 90 dni (można częściej);
• sczytywanie karty kierowcy musi być przeprowadzone raz na 28 dni (nie ma jednak górnego limitu liczby archiwizacji danych).

Brak archiwizacji danych wiąże się z problemami przy kontroli ze strony służb (np. Inspekcji Transportu Drogowego lub Państwowej Inspekcji Pracy). Inspektorzy mogą nałożyć mandat w wysokości 500 złotych za każdego kierowcę i każdy pojazd. Pamiętajmy, że nawet jednodniowe opóźnienie wiąże się z groźbą otrzymania kary.

Kiedy bezwzględnie należy pobrać dane z karty kierowcy?

W rozporządzeniu przeczytamy, że istnieją sytuacje, w których należy koniecznie zgrać dane z urządzenia, niezależnie od wytyczonego w rozporządzeniu terminu.

Kiedy bezwzględnie należy pobrać dane z karty kierowcy?

• Sprzedaż lub wycofanie pojazdu z danym tachografem z użytku.
• Uszkodzenie tachografu lub wymiana urządzenia.
• Na każde żądanie uprawnionych do tego służb (np. ITD.).
• Przekazanie pojazdu innemu przewoźnikowi.
• Inne sytuacje, które mogłyby doprowadzić do trwałej utraty danych.

Należy zwrócić też uwagę na fakt, że przewoźnik musi sczytać dane z karty kierowcy, który zwalnia się ze swojego stanowiska. Przewoźnik musi w takim przypadku zgrać wszystkie informacje z okresu 28 dni wstecz.

Jak długo należy archiwizować dane z tachografu i karty kierowcy? Rozporządzenie wskazuje, że przewoźnik jest zobowiązany do przetrzymywania informacji przez okres 12 miesięcy. Tyle też musi przechowywać wykresówki.

Ile kosztuje sczytanie karty kierowcy? Czy należy za to płacić?

Małe podmioty, które nie mają wielu samochodów, nie muszą kupować i obsługiwać czytnika do tachografu. Mogą skorzystać z usług zewnętrznych podmiotów, zajmujących się zgrywaniem danych.

Ile kosztuje sczytanie karty kierowcy lub tachografu? Ceny zaczynają się od 30 złotych, kończąc na około 70 złotych. Wiele zależy od miejsca wykonywania usługi oraz modelu tachografu.