Kierowca zawodowy musi dostosować się do obowiązujących przepisów, wpływających na wybór określonych tras, mocowanie i zabezpieczenie ładunku, ale także na czas pracy kierowcy. W Polsce (i na terenie całej Unii Europejskiej) większość pracowników prowadzących pojazdy do transportu towarów musi dostosowywać się także do wytycznych ograniczających czas pracy kierowcy zawodowego. Co warto wiedzieć o tych przepisach? Na co zwrócić uwagę, aby prowadzić auto legalnie? Podpowiadamy!

Do ewidencjonowania czasu pracy kierowców zawodowych służy tachograf, który musi być obowiązkowo zamontowany w każdym pojeździe o DMC powyżej 7,5 tony lub powyżej 3,5 tony, jeżeli auto służy do komercyjnego transportowania towarów. Sprzęt ten koniecznie należy zainstalować w busach umożliwiających przewóz co najmniej 9 osób.

Dlaczego czas pracy kierowcy jest tak ważny dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym?

Badania przeprowadzone przez naukowców z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi wskazują, że zmęczenie kierowców jest jednym z głównych powodów wypadków na drogach. Statystyki policyjne dowodzą, że nawet 30 procent wszystkich groźnych zdarzeń drogowych ma miejsce przez brak koncentracji czy zaśnięcie osoby, która prowadzi auto.

W przypadku kierowców zawodowych ma to jeszcze większe znaczenie niż w przypadku osób, które kierują samochodami osobowymi. Wielkość pojazdu, gabaryty i tonaż ładunku sprawiają, że nawet niewielka dekoncentracja może doprowadzić do zdarzenia poważnego w skutkach. Z tego powodu wprowadzono obowiązek ewidencjonowania i ograniczono maksymalny czas pracy kierowcy zawodowego. Jego przestrzeganie to nie tylko sposób na uniknięcie wysokich kar i mandatów, ale też przepis na bezpieczną jazdę.

Czym jest czas pracy kierowcy zawodowego?

Według ustawy o czasie pracy kierowców (z dnia 16 kwietnia 2004 roku, znowelizowanej w 2023 roku) czas pracy kierowcy to wszystkie czynności, które wykonuje kierowca zawodowy od momentu rozpoczęcia do zakończenia przewozu drogowego. Do czasu pracy kierowców zawodowych wlicza się takie czynności jak:

• prowadzenie pojazdu mechanicznego po drogach publicznych oraz niepublicznych;
• ładowanie i rozładowywanie ładunku (również nadzorowanie takich czynności);
• czynności spedycyjne, planowanie trasy oraz postojów;
• rozliczenie ładunku podczas jego zdawania;
• obsługa codzienna pojazdów, przyczep i naczep (w tym także dbanie o prawidłowe ciśnienie opon czy mycie pojazdu na myjni);
• czynności zabezpieczające auto lub osoby pracujące przy nim;
• pozostałe czynności administracyjne.

Co ważne, ustawodawca wskazuje, że czas pracy kierowcy to także czas, podczas którego kierowca jest w gotowości do podjęcia określonego zlecenia (np. pełni dyżur w miejscu pracy lub oczekuje na rozładowanie i załadowanie ładunku). W przypadku, gdy kierowca pracuje więcej niż 6 godzin dziennie, 15 minutowe przerwy również wliczają się do jego czasu pracy.

Co nie wlicza się do czasu pracy?

Przepisy dokładnie wskazują, jakie czynności nie wliczają się do etapów pracy kierowców zawodowych.

Co zaliczymy do takich przypadków?

1. Czas dyżuru kierowcy, gdy ten nie wykonał żadnej pracy zawodowej.
2. Postoje o charakterze nieusprawiedliwionym, w czasie prowadzenia auta.
3. Dobowy nieprzerwany odpoczynek kierowcy zawodowego.
4. Przerwy w pracy spowodowane szczególnymi i losowymi przypadkami.

Jakie przepisy ewidencjonują czas pracy kierowców zawodowych?

W Polsce głównym dokumentem legislacyjnym, który określa czas pracy kierowcy zawodowego jest wspomniana już ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. Dokument legislacyjny określa czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, a także obowiązki pracodawcy według jego względu.

Czas pracy kierowcy zawodowego uregulowany jest także na terenie Unii Europejskiej, poprzez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 561/2006 z dnia 15 marca 2006 roku. Podkreślmy, że europejskie przepisy zostały ujednolicone w taki sposób, aby wszystkie kraje członkowskie działały na tych samych zasadach prawnych.

Czym różni się czas jazdy od czasu pracy kierowcy?

Czas jazdy kierowcy to okres, w którym kierowca zawodowy prowadzi pojazd mechanicznych po drogach niepublicznych. Jedyną czynnością, którą ewidencjonuje w takim przypadku ustawa jest moment poruszania się samochodem ciężarowym lub zespołem pojazdów o DMC powyżej 3,5 tony lub autobusem, który może przewozić więcej niż 9 osób.

Z kolei czas pracy kierowcy jest pojęciem bardzo złożonym. Wpływa na niego zarówno czas jazdy, jak i wspomniane wyżej pozostałe czynności zawodowe kierowców. Błędnym i prowadzącym do mandatów problemem jest kojarzenie czasu pracy wyłącznie z prowadzeniem pojazdu.

Pamiętajmy, że czas pracy kierowcy zawodowego musi być ewidencjonowany przez tachograf. Czas jazdy wskazywany jest symbolem kółka i kropki. Z kolei inna praca (np. ładunek i rozładunek) to tzw. młotki.

Dobowy czas pracy kierowcy – podstawowe informacje

Jak długo może trwać dobowy czas pracy kierowcy? Wiele zależy od charakterystyki pracy oraz tego, czy kierowca podróżuje samodzielnie lub w tandemie. W tym drugim przypadku pole manewru może być większe, a załoga auta może działać dłużej w okresie jednej doby.

Dzienny czas pracy kierowcy wskazuje Rozdział 2 ustawy o czasie pracy kierowców art. 9, art. 11 oraz art. 14 i art. 15.

Czas pracy kierowcy ciężarówki pojedynczo

Zacznijmy od tego, że dobowy cykl pracy kierowcy zawodowego ustawodawca określił na ramowe 24 godziny. To maksymalny wymiar w jakim pracownik może wykonywać swoje zadania wytyczone w umowie. W tym czasie kierowca musi zmieścić wszystkie aktywności związane z pracą (niekoniecznie samą pracę). Chodzi tu o jazdę, inne czynności, ale też odpoczynek czy dyspozycję.

Ile kierowca może pracować na dobę, jeżeli podróżuje pojedynczo? W ustawie ustawodawca wyraźnie zaznaczył, że czas pracy kierowcy w załodze pojedynczej nie może przekraczać w sumie 13 godzin w dobie. Trzy razy w tygodniu dzienny czas pracy kierowcy może zostać wydłużony do 15 godzin.

W tym okresie kierowca przez 4,5 godziny może nieprzerwanie prowadzić pojazd mechaniczny. Później zobowiązany jest do przerwy, a następnie znów może wyjechać na drogi (w kolejnym cyklu trwającym 4,5 godziny). Ile może jechać kierowca ciężarówki? To łącznie 9 godzin. Dwa razy w tygodniu czas może zostać wydłużony do 10 godzin.

Inaczej jest w przypadku działania w porze nocnej. Czas pracy kierowcy w nocy nie może przekroczyć 10 godzin łącznie. Wskazuje to art. 21 przytoczonej wcześniej ustawy o czasie pracy kierowców.

Co ważne, łącznie czas innej pracy i jazdy nie może przekroczyć 6 godzin z rzędu. Oznacza to, że po 2 godzinach innej pracy, kierowca może wyjechać na drogę na maksymalnie 4 godziny. W przypadku innej pracy trwającej 1,5 godziny, może wykorzystać pełen czas jazdy. Półgodzinna inspekcja pojazdu nie wydłuża natomiast jednego cyklu jazdy.

Uwaga! Kierowcy niekiedy zastanawiają się czy włączać tryb „młotków” w czasie innej pracy. Warto pamiętać, że wszelkie nieprawidłowości i podejrzane przerwy zarejestrowane przez tachograf mogą być powodem szczegółowej kontroli służb!

Dzienny czas pracy kierowcy w tandemie

Przede wszystkim okres rozliczeniowy kierowców prowadzących w tandemie wydłuża się do 30 godzin. W kabinie zawsze (poza pierwszą godziną) musi znajdować się dwóch pracowników uprawnionych do prowadzenia danego pojazdu lub zestawu pojazdów.

Zmienia się znacznie czas dozwolonej jazdy kierowców. Łącznie mogą oni prowadzić pojazd ciężarowy przez nawet 20 godzin na dobę (z czego 10 godzin przypada na odpoczynek). Po 4,5 godzinnym cyklu jazdy, kierowcy nie muszą zjeżdżać na pauzę – mogą zamienić się miejscami i jechać dalej. Nieprzerwany czas to 18 godzin (20 godzin to czas wydłużony, dozwolony dwa razy w tygodniu).

Więcej o czasie pracy kierowców w podwójnej obsadzie można przeczytać w naszym odrębnym poradniku tutaj.

Tygodniowy czas pracy kierowcy – co należy wiedzieć na ten temat?

Kierowcy zawodowi nie tylko muszą uwzględniać dobowy okres pracy, ale również maksymalny tygodniowy czas pracy kierowcy. W tym przypadku mniejsze znaczenie mają inne obowiązki. Kierowca musi skupiać się wokół kontroli czasu jazdy i prawidłowego ewidencjonowania odpoczynku.

Tydzień pracy kierowcy zawodowego liczony jest od poniedziałku do niedzieli. W tym czasie kierowca może prowadzić auto przez maksymalnie 56 godzin. Po wykorzystaniu tego czasu może:

1. podjąć się innej pracy;
2. udać się na odpoczynek tygodniowy;
3. przejść w stan dyspozycji.

Okresy jazdy dziennej muszą być dostosowane do dobowego czasu prowadzenia pojazdu. Należy pamiętać jednocześnie, że łączny czas jazdy w okresie dwóch tygodni nie może przekraczać 90 godzin. Oznacza to, że po przejechaniu w jednym tygodniu 56 godzin, kierowca w kolejnym nie może jeździć więcej niż 34 godziny.

Jak długi powinien być odpoczynek kierowcy?

Z ustawy i zakresu czasu pracy wynika, że kierowcy po zakończeniu wykonanych zadań albo okresów wytyczonych przez ustawodawcę zobowiązani są do odpoczynku po cyklu pracy, odpoczynku dobowego lub tygodniowego. To istotne elementy pracy kierowcy zawodowego, gdyż wpływają one na przestrzeganie obowiązujących przepisów, ale też bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

Przerwy i pauza dobowa kierowców zawodowych

Zacznijmy od tego, że po przejechaniu 4,5 godziny kierowca musi zrobić sobie odpoczynek o minimalnej długości 45 minut. Może odpocząć wcześniej, a pauzy można dzielić na minimalnie 15 i 30 minut (jednak pierwsza z nich musi być krótsza, a druga – dłuższa). Przykładowo po pierwszej godzinie jazdy kierowca może odebrać 15 minut odpoczynku, a po kolejnych dwóch godzinach – pół godziny pauzy.

Kierowca zobowiązany jest też do pauzy po pełnym cyklu czasu pracy. To oznacza, że jeżeli przygotowywał auto przez 1,5 godziny i jechał przez 4,5 godziny, to po zakończeniu tego okresu musi odpocząć przez minimalny czas 45 minut. Przypomnijmy, że odstępstwa od odpoczynku dobowego karane są mandatami!

Osoba prowadząca pojazd ma też do dyspozycji regularny odpoczynek dobowy. Jak wspomnieliśmy, okres pracy standardowej w jednym cyklu dobowym to 13 godzin. W takim przypadku kierowca powinien zapisać w tachografie regularny okres odpoczynku trwający 11 godzin. Jeżeli pracownik przedłuży czas pracy do 15 godzin, wtedy musi odebrać skrócony czas pauzy dobowej, który wynosi 9 godzin.

Pamiętajmy, że kierowca musi zmieścić się z czasem odpoczynku dobowego w jednym okresie dobowym (24 godzin). Inaczej naraża się na mandat karny.

Odpoczynek tygodniowy kierowcy – co warto tym wiedzieć?

Istotny jest fakt, że kierowca musi odpoczywać także w tygodniowym cyklu prowadzenia pojazdu. Do odpoczynku jest zobowiązany po zakończeniu sześciu pełnych okresów dobowych pracy (licząc od końca poprzedniego, tygodniowego odpoczynku).

Czas regularnej pauzy tygodniowej trwa 45 godzin. Z kolei tygodniowy odpoczynek skrócony to 24 godziny. Za skrócony odpoczynek tygodniowy kierowcy przysługuje późniejsza rekompensata.

Jak wygląda czas pracy kierowcy poza granicami Polski i UE? Na co uważać?

Co w przypadku, gdy państwo na trasie przejazdu nie jest członkiem Unii Europejskiej? W takim przypadku mamy dwie możliwości. Pierwsza to konwencja AETR. W konwencji zapisane są przepisy tożsame do tych, które wdrożone są na terenie wspólnoty. Kierowca przestrzegający prawa unijnego w takich krajach jak Norwegia, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Białoruś, Rosja czy Mołdawia nie musi obawiać się restrykcji.

Jeżeli dany kraj nie ratyfikował danej umowy, kierowca musi zapoznać się z przepisami tam obowiązującymi i przestrzegać ich. To jedyny sposób na sprawne i bezproblemowe przejechanie wytyczonej wcześniej trasy. Zwróćmy uwagę też jak ewidencjonowany jest czas pracy kierowcy zawodowego, a także jakie służby są uprawnione do jego kontroli.

Czym grozi przekroczenie czasu pracy kierowcy? Kary i mandaty

Ustawodawca przewiduje, że kary za przekroczenie czasu pracy kierowcy wdrażane są od 15 minuty wykroczenia. Prowadzący pojazd pracownik nie otrzyma mandatu za minutowe opóźnienie.

Jaka jest wysokość kar? W zależności od przekroczonego czasu, może to być od 50 złotych (w przypadku godzinnego opóźnienia przy regularnym czasie pracy) do nawet 550 złotych za każdą godzinę (gdy kierowca przekroczy czas pracy o ponad 15 godzin w przypadku braku przerwy i w związku z wydłużonym czasem pracy).

O innych konsekwencjach związanych z przekroczeniem czasu pracy kierowcy można dowiedzieć się z tego artykułu.

Czy można przekroczyć czas pracy kierowcy?

W losowych przypadkach czas pracy kierowcy zawodowego może zostać przedłużony. Mówi o tym Rozporządzenie nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r, wprowadzające godzinny (gdy kierowca ma odpoczynek tygodniowy skrócony) lub dwugodzinny (w przypadku, gdy wykorzystany jest regularny odpoczynek tygodniowy kierowcy, a przed wydłużeniem kierowca odpocznie dodatkowe 30 minut), wyjątkowo wydłużony czas pracy kierowców.

Pracownicy firm transportowych nie mogą jednak przedłużyć swojej pracy bez powodu. Muszą zajść określone okoliczności losowe. To m.in. usterka techniczna pojazdu, niesprzyjające warunki drogowe, nieprzewidziane sytuacje (np. wypadek na trasie przejazdu) lub inne okoliczności, których nie dało się wcześniej przewidzieć. Również dojazd do zamkniętego parkingu w celu odbycia odpoczynku czy założenie dodatkowego zabezpieczenia ładunku przed warunkami atmosferycznymi wiąże się z możliwością przedłużenia czasu pracy.

Podkreślmy, że czas pracy kierowcy ciężarówki nie może być przedłużony np., gdy na trasie panują roboty drogowe i dało się to wcześniej sprawdzić.

Rozporządzenie wskazuje, że kierowca musi zawsze sporządzić opis sytuacji i powołać się na art. 12 WE/561/2006 (dodając tę informację na wydrukowanej wykresówce z tachografu). To być może pozwoli uniknąć poważnych kar i mandatów.

Widać więc, że kierowcy zawodowi muszą trzymać się szeregu zasad związanych z obowiązkami dotyczącymi czasu pracy, a w tym również czasu jazdy. Warto przed rozpoczęciem pracy przeanalizować dokładnie przepisy. Wraz z nabraniem doświadczenia, kierowca wyrabia już nawyk jazdy zgodnej z obowiązującymi regulacjami prawnymi.